जगभरातील बुद्ध धम्म

२००० हजार वर्षांपूर्वीचा ‘व्हाईट हॉर्स विहार’ ; हा इतिहास प्रत्येक भारतीयाला माहिती असणे गरजेचे

व्हाईट हॉर्स विहार चीनच्या हेनान प्रांतातील लुओयांग शहरात आहे. चीनमधील हे एक सरकारी बौद्ध विहार असून चिनी आणि भारतीय संस्कृतींचे संगमस्थळ अशी या विहाराची ओळख आहे. दोन देशाच्या मैत्रीपूर्ण संस्कृतीचे प्रतीक असून भारताचे अनेक राष्ट्रपती आणि पंतप्रधानांनी या विहाराला भेट दिली आहे. व्हाईट हॉर्स विहाराचा इतिहास २००० हजार वर्षांपूर्वीचा आहे. त्याचा थेट संबंध भारताशी येतो. […]

जगभरातील बुद्ध धम्म

श्रीलंकेत बुद्ध धम्माचा प्रवेश कधी झाला? श्रीलंकेचे प्राचीन नाव जाणून घ्या!

श्रीलंकेतील बुद्ध धम्माला २२०० वर्षे जुना इतिहास आहे. बुद्ध धम्म श्रीलंकेत येण्यापूर्वी तेथे महावंसात लिहिल्याप्रमाणे अनेक जैमुनी श्रीलंकेत गेले होते. मात्र श्रीलंकेत कोणताही धर्म नसल्याने तेथील वन्य जमातीतील लोक यक्ष यक्षिणी आणि झाडांची पूजा करत असत. श्रीलंकेत बुद्ध धम्म अनेकदा नामशेष होण्याची पाळी आली असताना मोठ्या जिद्दीने धम्म टिकवून ठेवला आहे. श्रीलंकेत बुद्ध धम्माचा प्रवेश […]

इतिहास

मध्य प्रदेश’ नव्हे ‘बुद्ध प्रदेश’

मध्यप्रदेश मध्ये एकूण ५२ जिल्हे आहेत. आणि हे ५२ जिल्हे १० मंडळात विभागले आहेत. यातील प्रत्येक जिल्ह्यांमध्ये सम्राट अशोककालीन स्तूप, चैत्य, विहार, संघाराम, शिलालेख आणि लेण्यां होत्या आणि आहेत. मात्र बाराव्या शतकातील परकीय आक्रमण, संपलेला राजाश्रय आणि पुरोहित वर्गाचा वरचढपणा यामुळे मध्य भारतातील बुद्धिझमला सुद्धा तडाखा बसला. तरीही आज मध्यप्रदेशातील बौद्ध स्थळांची यादी बघितली तर […]

ब्लॉग

बौद्ध भिक्खूंना लेण्यां दाखवा; त्यांनी पुढे येऊन लेण्यांबाबत मार्गदर्शन केले पाहिजे

डॉक्टर बाबासाहेब आंबेडकर यांनी महास्थविर संघरक्षित यांना ३ जुलै १९५० रोजी एक पत्र लिहिले आहे. त्या पत्रामध्ये त्यांनी स्पष्ट म्हटले आहे की ‘बौद्ध धम्माच्या पुनरुज्जीवनाचा प्रयत्न यशस्वी व्हायचा असेल तर त्याची मोठी जबाबदारी भिक्खुंच्या खांद्यावर पडते. यापुर्वी होते त्यापेक्षाही त्यांना अधिक कार्यरत बनले पाहिजे. त्यांनी आपल्या गुहेतून बाहेर पडलेच पाहिजे आणि लढणाऱ्या शक्तींच्या आघाडीवर राहिले […]

आंबेडकर Live

डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर आपल्या भाषणात साईबाबांविषयी काय म्हणाले होते?

डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर आणि साईबाबा हे समकालीन होते. ते एकमेकांना भेटले नाहीत. पण बाबासाहेबांना साईबाबांविषयी काय वाटत होतं? हे जाणून घेण्यासाठी बाबासाहेबांच्या भाषणांच्या खंडात शोधलं असता २४ जानेवारी १९५४ रोजी साईभक्त संमेलनाच्या उदघाटन समारंभातील एक भाषण उपलब्ध आहे. धर्मांतराची घोषणा केल्यानंतर डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांनी वेगवेगळ्या धर्मांचा अभ्यास केला. यासाठी ते वेगवेगळ्या देशांत, शहरांत गेले. तिथं […]

ब्लॉग

“पांडव बौद्ध होते का?”

माझ्यासारख्या अनेक इतिहास आणि लेणींमध्ये रुची असणाऱ्या सर्वसामान्य लोकांना असा प्रश्न पडणे साहजिकच आहे. जगभरातल्या संशोधकांनी मान्य केले आहे कि पांडवांचे कुठलेही पुरातत्त्वीय अथवा ऐतिहासिक संदर्भ मिळत नाही आणि जे काही साहित्यात उपलब्ध आहे ते “मिथक” या प्रकारात मोडते. मात्र तरीही समजा थोड्यावेळ आपण पांडव होऊन गेले असे गृहीत धरले, तर पांडव त्यांच्या वनवास काळात […]

लेणी

बुद्ध लेणीं ते पांडव लेणीं – एक प्रवास

भारतातील सर्वात प्राचीन वास्तू (एखाद दुसरा अपवाद वगळता) या येथील पाषाणात कोरलेल्या “बुद्ध लेणीं” आहेत. हे एक ऐतिहासिक आणि पुरातत्वीय सत्य आहे. सम्राट अशोकाने बाराबार आणि नागार्जुनी डोंगरात (आत्ताच्या बिहार राज्यातील जहानाबाद जिल्ह्यात) सर्वात पहिल्यांदा लेणीं कोरून दान दिली. त्यानंतर ही अतिशय अभिनव कला इतर प्रदेशात रुजू लागली. महाराष्ट्रात पाषाणाच्या प्रचंड मोठी डोंगरांची रांग या […]

लेणी

लेण्याद्रीचे मूळ नाव काय?

महाराष्ट्रात अस्तित्वात असलेल्या प्राचीन बुद्ध लेणींना त्याकाळी अतिशय समर्पक अशी नावे देण्यात आली होती. ही नावे डोंगरांची किंवा शहराची, या लेणींच्या वैशिष्ट्याची किंवा या लेणींत राहत असलेल्या बौद्ध भिक्खुंच्या संघाची होती. जसे कि कण्हगिरी बुद्ध लेणी म्हणजे आत्ताची कान्हेरी बुद्ध लेणी (कान्हेरी डोंगर), तिरणहू म्हणजे त्रिरश्मी बुद्ध लेणी (त्रिरश्मी डोंगर)किंवा जाखीणवाडी बुद्ध लेणी (जाखीणवाडी हे […]

जगभरातील बुद्ध धम्म

ठिकऱ्या उडालेल्या बुद्ध शिल्पाची केली जुळवाजुळव

तालिबान या अतिरेकी संघटनेने २००१ मध्ये काबूल म्युझियम मधील गांधार शैलीचे मोठे बुद्ध शिल्प उध्वस्त केले होते. त्यामुळे ठिकऱ्या उडालेल्या या शिल्पाचे ७५० तुकडे गोळा करून म्युझियम मधील तळघरात ठेवले होते. शिकागो विद्यापीठ संशोधकांनी ते तुकडे पुन्हा जोडण्याचे ठरविले. या कामासाठी काबूल येथील अमेरिकन राजदूत यांनी निधी उपलब्ध करून दिला. त्यानुसार कोडे सोडविल्या प्रमाणे शिल्पाचा […]

ब्लॉग

जपानी भिक्खू यांनी जुन्नर लेणी (लेण्याद्री) येथे केली बुद्ध वंदना

जपानी बौद्ध भिक्खू ‘टी मोरिता’ आणि जपान मधील भारतीय बौद्ध लेण्यांचे अभ्यासक ‘आंदोजी’ यांच्या बुद्ध वंदनेने आज जुन्नर लेणी (लेण्याद्री) दुमदुमली. आज जुन्नर येथील लेण्यांमध्ये त्यांचे आगमन झाले. वय ७२ वर्षे असलेले हे जपानी बौद्ध भिक्खू किंचितही न थांबता सर्व पायऱ्या चढून मुख्य चैत्यगृहात गेले. तेथे त्यांनी जपानी भाषेतून बुद्ध वंदना घेतली. त्यानंतर पाली भाषेतील […]