जगभरातील बुद्ध धम्म

इतिहासकार आणि पुरातत्त्वशास्त्रज्ञ या बौद्ध स्थळाचा आजही अभ्यास करतात

मेस आयनाक म्हणजे “तांब्याचा थोडासा स्त्रोत”, किंवा मिस-आयनाक देखील म्हटले जाते. हे अफगाणिस्तानातील काबूल पासून ४० किमी दक्षिणपूर्व अंतरावर आहे. लॉगर प्रांत म्हणून ओळखले जाते. मेस आयनकमध्ये अफगाणिस्तानातील सर्वात मोठा तांब्याच्या धातूचा साठा आहे. तसेच ४०० बुद्ध मूर्ती, स्तूप आणि ४० हेक्टर (१०० एकर) मध्ये मठ परिसर असलेला प्राचीन बौद्ध अवशेषांचा यात समावेश आहे. पुरातत्त्वशास्त्रज्ञांना उत्खननात बौद्ध धम्मासंबधी अनेक पुरावे मिळाले आहेत. ५००० वर्षांपासून हे स्थान मानवीय वस्तीचे स्थान होते असे अनेक पुरावे मिळाले आहेत.

मेस आयनाकच्या साइटवर बौद्ध मठ, घरे आणि बाजाराच्या क्षेत्रांचा एक विशाल परिसर आहे. या ठिकाणी कांस्य युगापासून पुनर्प्राप्त केलेल्या वस्तूंचा समावेश आहे आणि पुनर्प्राप्त केलेल्या काही वस्तूं ज्या तीन हजार वर्षांपूर्वीच्या असल्याच्या खुणा दर्शवत आहे. रेशीम (Silk road) या रस्त्यावर चीन आणि भारत मधील घटकांचे मिश्रण आहे.

मेस आयनाकच्या रहिवाशांची संपत्ती दूरच्या आकारातपर्यंत पसरली होती आणि यातील बर्‍याच प्राचीन खुणा जशाचतशा चांगल्या संरक्षित अवस्थेतील आहेत. मेस आयनाकच्या खाली तांबे शोधण्याचा अफगाणिस्तानच्या उत्सुकतेमुळे त्याच्या संरक्षणाऐवजी मेस आयनाक या प्रचीन बौद्ध स्थानाचा नाश ओढवला जात आहे असे पुरातत्त्वशास्त्रज्ञ म्हणतात. पुरातत्वशास्त्रज्ञांनी या प्राचीन बौद्ध स्थानाची छायाचित्रे काढली आहेत आणि बौद्ध अवशेष खोदले आहेत.

पुरातत्त्वशास्त्रज्ञ मानतात की मेस आयनाक हे एक ऐतिहासिक वारसा आहे. फ्रेंच पुरातत्त्वशास्त्रज्ञ फिलिप मार्क्विस यांनी त्याला “रेशीम रस्त्यावरील सर्वात महत्वाचे स्थान” म्हटले आहे. या रेशीम रस्त्यावरील खाडीमध्ये वेगवेगळे पुरातत्त्विक स्थळे आहेत.

या प्राचीन बौद्ध स्थानाचे अन्वेषण करून धातु विज्ञान संशोधक आणि खाणीच्या प्रारंभिक विज्ञानाबद्दल अधिक जाणून घेण्याची संभावना करून इतिहासकार विशेषत: उत्साहित आहेत. मेस आयनाक हे एक प्राचीन स्थळ जगाचे लक्ष वेधून घेणारे एक घटक बनले आहेत. या टिकाणी अनेक पुरातत्त्वशास्त्रज्ञ भेट देतात. जगाने साद घातली आहे की हा प्राचीन वारसा सुरक्षित असावा. अनेक बौद्ध देशांसाठी हा महत्वाची बाब आहे. युनेस्को जागतिक वारसा स्थान संस्थेकडून तसेच पुरातत्त्वशास्त्रज्ञाकडून मेस आयनाक सुरक्षित आहे.